ESKİŞEHİR ODUNPAZARI MODERN MÜZE OMM

ESKİŞEHİR ODUNPAZARI MODERN MÜZE (OMM) BİNASI

Eskişehir Odunpazarı semtinde yapımı tamamlanan ve tasarımı Japon mimarlık ofisi Kengo Kuma Architects tarafından yapılan Odunpazarı Modern Müze OMM binası Eylül ayında açılmış ve ziyaretçileri ile buluşmaya başlamıştır. ADMMA Mimarlık Bölümü 1976 girişli sınıf arkadaşları olarak yaklaşık kırk yıl sonra ve ilk kez, 19 Ekim’de Eskişehir’de buluştuk. OMM’yi Müze Direktörü Defne Casaretto rehberliğinde ayrıntılı gezme, inceleme fırsatı bulduk.

Odunpazarı Modern Müze (OMM) binası, Odunpazarı Bölgesi Kentsel Sit Alanının kuzey kenarında Odunpazarı Evleri olarak restorasyonu/rekonstrüksyonu yapılmış eski Konak dizisinin arasında konumlandırılmış. Geleneksel konut dokusu içine yerleşme kararı ve çabası ilginç.

Atatürk caddesinden engelli erişimi de gözetilerek iyi düzenlenmiş bir merdiven/rampa ile üst sokak kotuna çıkılırken, yaratılan boşluk cadde ile güçlü bir bağ kurulmasını sağlamış ve Atatürk Caddesinden giriş işlevini üstlenmiş. Aynı merdiven/rampa bu kottan itibaren Arifbey Sokağının devamı niteliğinde müze meydanına erişmekte. Meydan ahşap oturma elemanları ile bir bekleme, buluşma, müze binası ile karşılaşma mekanı olmuş.

OMM binasına yakından bakınca, basına yansıyan muhtemelen drone çekimleri ile paylaşılan fotoğraflarındaki ağır kütle etkisi yerini, kutuların ve parçaların farklı açılar ve kotlarda bir araya gelişiyle oluşmuş hareketli form nedeniyle, çevre binaların gabarilerini zorlamayan, dokuyla ve çevresiyle daha uyumlu bir ölçeğe bırakıyor. Kütle parçalarının farklı açılarda yerleşimi sonucunda, gün ışığının ahşap üzerinde farklı renk tonlarıyla yansıması kütlenin ölçeğini de dokuyla uyumlandırıyor.

Sanat Müzesi işlevinin gereksinimi olan kapalı iç yüzeylerin dış cepheye yansıyan masif duvar etkisi, yatay aralıklı olarak dizilmiş büyük kesitli ahşap cephe elemanları ile bütün cephelerin kaplanması sonucunda inceltilmiş, ahşabın sıcaklık duygusu ile buluşturulmuş. Diğer yandan ahşap kaplı kutuların bir araya getirilmesi ile kurulan bina kütlesi, çevresindeki özgün geleneksel konutlardan ve bu konutların oluşturduğu tarihi kent dokusundan kararlı bir şekilde farklılaşmış. Yatay aralıklarla düzenlenmiş ahşap dış cephe kaplaması yer yer, iç mekanda ihtiyaç duyulan ışığın homojen ve kontrollü olarak iç mekana alınmasına da olanak sağlamış.

Modern Sanat Müzesi işlevi gereğince çoğunlukla dışarıya kapalı olan iç mekan kurgusunda, galeriler, boşluklar ve anfi merdiven gibi elemanlar ile süreklilik ve geçirgenlik sağlanmış. Katlar boyunca devam eden ahşap kaplı ana galeri boşluğu binanın derinlik hissini kuvvetlendiriyor. Farklı katlardan ve kotlardan, farklı mekanların ve düzenlenmiş olan sergi parçalarının görünebiliyor olmasıyla ilgi ve merak uyandıran bir akışkanlık hissi yaratıyor.

      

Dış cephede kullanılan büyük kesitli ahşap kaplama elemanları, yaklaşık aynı kesitlerde yer yer iç mekanda, galerilerin ve boşlukların yüzey kaplamalarında da kullanılmış. Bu tavırda,  iç dış mimari dil bütünlüğünü sağlama çabası izlenebiliyor.

Kengo Kuma mimarlığı, geleneksel Japon ahşap mimarisinin çağdaş malzeme ve formlar ile yeniden yorumlanması olarak kısaca özetlendiğinde, mimarların OMM tasarım kararları daha anlaşılabilir olmakta.

Kengo Kuma ve Yuki Ikeguchi OMM binasını anlatılarında; OMM binası geometri, ışık, kümelenme ve ahşap unsurlardan oluşturuldu. Binada küçük ölçekli birimler kullanılarak sıcak samimi bir duygu yaratmak istedik. Müzeler birer sanat mekanı olmanın ötesinde toplumun oturma odaları olabilirler. Esas fikir olarak OMM sıcak ve samimi bir yaşam mekanıdır. Bu nedenle inşaatta ahşap kullandık, binaya doğal ışık sağladık.

Yuki Ikeguchi; Kentin özünü çekip çıkarıp başka bir forma aktarmaya çalışırız. Eski ile yeni arasındaki bağ çok daha sağlam hale gelir. Bu projedeki kümelenme fikri, her kutu bir konutu temsil ediyor, o ölçeğe tekabül ediyor veya o ölçeği yansıtıyor. Modern kentin aksine Odunpazarındaki son derece belirgin sokak ölçeği, binaların girinti çıkıntıları ile oluşuyor. Geleneksel ahşap evler dümdüz çizgi çekilmiş gibi dizilmiyor. Örneğin bir cumba sokaktan geçenler için çok güzel bir görüntü veriyor. İşte bu duyguyu müzenin iç mekanına yansıtmak istedik. Kutular arasında kıvrıla kıvrıla giden bir yol.’’ şeklinde açıklıyor.

Müze tanıtımında da; ‘’Odunpazarının tarihi dokusuna gönderme yapan ahşap yapı sistemi müze tasarımının ilham kaynağını oluşturuyor. Kuma OMM binasında, Odunpazarı bölgesinin tarihi dokusunu çağdaş bir yorumla buluşturuyor’’ açıklaması yer alıyor.

OMM’nin mimarlık ve tasarım ortamında en fazla tartışma yaratan/yaratacak kararı; Odunpazarı geleneksel konut dokusu içinde yer seçimi ve bu seçimle birlikte geçmişte olan Odunpazarı işlevine doğrudan gönderme yapan, binanın bütününe egemen olan ahşap kaplama kütle/form seçimi olacaktır. Benzeri doğrudan analoji, tasarımın düşünsel boyutunu ve içeriğini naifleştiren bir tutum olarak değerlendirilecektir denebilir.

OMM binasının yer yer çok yaklaştığı Odunpazarı sivil mimarlık örneği konut binaları ile ilişki kurma biçimi sorunlu gibi duruyor. Geleneksel olanla modern olanın bir araya gelişindeki gerilimin yansıması özellikle istenmiş gibi. Arifbey sokağının müze meydanına kadar uzatılması ile kurulan ilişki başarılı ancak sokağın Müzeye yaklaştığı noktada tel/çit bariyerle kapatılmış olması oldukça sorunlu bir durum yaratmakta. Bariyer kaldırılıp doku içinden Müzeye sürpriz erişimlere fırsat tanınması daha doğru bir tavır olacaktır. Kalıcı olmayan bir önlem olduğunu umuyorum.

Müze binasının, Arpacılar sokakta bulunan komşu yapı ile çok yakın pozisyonu ve temas hali de, komşu yapının bakımsız durumu ile çelişki yaratıyor.

Yazıda OMM hakkında bir değerlendirme yapmaya çalışıldı. Kuşkusuz OMM nin yer seçimi, bulunduğu geleneksel konut dokusu ile kurduğu ilişki, kütle formu, arkitektonik, mekan kurgusu gibi tasarım kararları ve ayrıntılar mimarlık ortamında tartışma gündemlerinde uzunca yer alacak gibi görülüyor. Diğer yandan ülkemiz mimarlık alanında çok sıklıkla rastlanmayan mimarlık eleştirisi yazınına gündem olması da OMM binasının önemini yansıtacaktır.

Ancak İç Anadolu Platosunun başlangıcı bir coğrafyada yer alan Eskişehir kentinde, nitelikli bir mimari eseri yaratabilme, yanı sıra kente çağdaş sanatı katabilme, kentli ile çağdaş sanatı buluşturabilme (bunu gereğince başarmış görülüyor) çabası her türlü övgüyü hak ediyor. Yaşam kalitesi ölçütlerinden birisi de kentin mimarilerinin niteliği ve bir başka ölçüt ise kentlinin kültür ve sanata erişim olanağı olarak belirtilir. OMM bu nitelikleri ile de Eskişehir kentinin yaşam kalitesini destekleyen, katkı yapan çok önemli bir mimari ve kültürel gelişme olmuştur denebilir.

Benim için bir başka keyif de, OMM binasını Eskişehir kentine kazandıran mimar Erol Tabanca’nın sınıf arkadaşım olmasının yarattığı duygularımdır. Diğer sınıf arkadaşlarım da bu duyguyu paylaşacaklardır.

Hasan Topal – Mimar

22 Ekim 2019